„Oratorio Italia: Podróż do Krainy Dobra” Alessii Ardesi

Co łączy Alcide De Gasperiego z Riccardo Zanottim, frontmanem zespołu Pinguini Tattici Nucleari? Więcej, niż można by przypuszczać: obaj uznali oratorium za poligon doświadczalny. Dla ojca założyciela Republiki było to miejsce, w którym jako chłopiec uczył się „ścieżki obowiązku”, która miała go doprowadzić do przewodzenia Włochom w okresie powojennym; dla śpiewaka z Bergamo prowizoryczna scena sali parafialnej była trampoliną do pierwszego koncertu w wieku dwunastu lat. Oratorium – często trywializowane, jeśli nie demonizowane, jako przestrzeń wyłącznie religijna – w rzeczywistości jawi się jako jedna z najsolidniejszych bezpiecznych przystani we włoskim społeczeństwie. „Stały punkt, schronienie, które towarzyszyło mi przez całe życie” – definiuje je Lorenzo Guerini, były minister obrony. I to nie przypadek, że mistrzowie sportu, tacy jak Gianni Rivera, trenerzy jak Cesare Prandelli, politycy i osobistości instytucjonalne rozpoznali korzenie swojej edukacji w tych murach.

Przywrócenie godności i złożoności tej instytucji to książka „Oratorio Italia. Viaggio nel Paese del Bene” (Oratorio Italia: Podróż do Krainy Dobra) autorstwa Alessii Ardesi (Rubbettino), narracyjne śledztwo, które przemierza kraj z północy na południe, gromadząc głosy sportowców, muzyków, generałów, dziennikarzy i księży. Wyłania się mozaika, która opowiada nie tylko historię modelu edukacyjnego zrodzonego z Księdza Bosko, ale także jego zaskakującą aktualność dzisiaj.

Jednym z najważniejszych aspektów podkreślonych w tym tomie jest otwartość oratoriów na wspólnoty zagraniczne. Dziesięć lat temu badanie przeprowadzone w diecezji mediolańskiej wykazało, że 27% dzieci uczęszczających do letniego oratorium było obcego pochodzenia (z czego jedna czwarta to muzułmanie), że 26% dzieci uczęszczających na zajęcia pozalekcyjne to dzieci imigrantów, a w niektórych oratoriach obecność nieletnich spoza Włoch sięgała 40-50%. Te liczby przekształciły dziedzińce parafialne w prawdziwe laboratoria wielokulturowego współistnienia. Nie miejsca indoktrynacji, ale przestrzenie inkluzywne, w których dzieci imigrantów mogłyby się bawić, uczyć i nawiązywać przyjaźnie na równi z włoskimi rówieśnikami. Według Ardesiego, ta niezwykle gościnna postawa uchroniła nasz kraj przed doświadczeniem gett-banlieue, które zdewastowały inne europejskie miasta.

Oratorium nigdy nie było tylko katechizacją: to teatr, sport, przyjaźnie i wychowanie obywatelskie. Prawdziwa „szkoła polityki”, w której uczy się wartości wspólnoty, jak podkreślał sam Paweł VI: ważniejsi od nauczycieli są świadkowie. Dlatego właśnie można je odnaleźć, w różnych formach, w biografiach tak wielu Włochów, którzy wywarli wpływ na życie publiczne, od polityki po muzykę, od piłki nożnej po kulturę.

Podróż Ardesiego pokazuje, że pomimo upadku swoich fizycznych struktur, „fabryka dobra wspólnego” nigdy nie zamknęła swoich podwładnych: istnieje nadal w innych formach, od stowarzyszeń po wolontariat. I stawia pytanie, które nurtuje Włochy dziś i jutro: czy będziemy w stanie zachować i na nowo odkryć tę „wiejską fontannę”, która od pokoleń gasi pragnienie młodzieży w tym kraju?

W książce znajdują się świadectwa: Marii Romany De Gasperi (o jej ojcu Alcidzie); Lorenzo Guerini, Paola Severino, Luciano Portolano, Aldo Cazzullo, Camillo Ruini, Gianfranco Ravasi, Gualtiero Bassetti, Matteo Zuppi, Gianluca Vialli, Cesare Prandelli, Dolce & Gabbana i Angelo Gaja.

Tom wzbogacono wstępem kardynała Pietro Parolina, Sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej. „Szczegółowy opis tego, co oratorium reprezentowało i reprezentuje dzisiaj. Instytucja transformująca, idąca z duchem czasu, kształtująca pokolenia obywateli, czyniąca z nich polityków, przedsiębiorców, sportowców, robotników, artystów, naukowców. Ale także księży, osoby konsekrowane i zaangażowanych świeckich” – pisze Parolin.

Posłowie autorstwa dziennikarza i pisarza Aldo Cazzullo: „Podróż, nie tylko czasowa, przez różne konteksty, w których oratorium było interpretowane na przestrzeni wieków, ale także przestrzenna, idealnie przemierzająca Włochy z północy na południe. Przypomina również, jak wielu ludzi przewinęło się przez to miejsce, począwszy od sławnych sportowców, którzy nauczyli się grać w piłkę nożną na boisku obok parafii. Przede wszystkim nauczyli się pracy zespołowej, nie robić wszystkiego samemu, ale współpracować z innymi, bo razem wygrywamy. Nawet z rykiem i entuzjazmem młodości”.

Autorka Alessia Ardesi urodziła się w Manerbio (Brescia) i dorastała w Oratorium Chiari. Po ukończeniu studiów na wydziale komunikacji Uniwersytetu IULM rozpoczęła karierę telewizyjną w Tg2, a następnie w Sky. W 2010 roku dołączyła do zespołu ds. komunikacji w Palazzo Chigi, a później została osobistą asystentką premiera Berlusconiego. Była doradcą ds. relacji instytucjonalnych we włoskim Komitecie Światowego Programu Żywnościowego, założyła stowarzyszenie „I Bambini di Nassiriya” i współpracowała ze Wspólnotą Sant'Egidio i kościołem Sant'Ignazio di Loyola. Była komentatorką telewizyjną programów Rai, Mediaset i La7, zarówno we Włoszech, jak i w Stanach Zjednoczonych. Mieszka w Waszyngtonie, gdzie uzyskała tytuł magistra w zakresie międzynarodowej polityki publicznej na SAIS – Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa – i jest wiceprezesem ds. relacji rządowych w GV-Group, największej europejskiej firmie poligraficznej z biurami i inwestycjami w Stanach Zjednoczonych.